در شرایطی که پدیده کودکان خیابانی در شهرهای بزرگ کشور به معضلی جدی بدل شده، تبریز به لطف فرهنگ بالای مردم و تلاش دستگاه‌های مرتبط و نهادهای خیریه، وضع قابل قبولی در این حوزه دارد.

کودکان خیابانی به دختر و پسران زیر ۱۸ سالی اطلاق می‌شود که در شهرهای بزرگ برای ادامه زندگی خود مجبور به‌کار یا زندگی در خیابان هستند و اغلب هیچ تماسی با خانواده‌شان ندارند و عوامل به وجود آمدن این امر مشکلاتی همچون فقر، ازهم‌پاشیدگی خانواده، اعتیاد والدین به مواد مخدر و الکل، کودک‌آزاری، نیاز به درآمد کار کودک، قحطی و بلایای طبیعی و مهاجرت است.

بر اساس این گزارش، با توسعه شهرها پدیده‌های مختلف اجتماعی ازجمله کودکان خیابانی نیز رشد می‌یابد و در این میان کلان‌شهری چون تبریز نیز از این قاعده مستثنا نیست، اما طبق آمارهای رسمی آمار کودکان خیابانی این شهر نسبت به سایر کلان‌شهرهای کشور کم است و البته اکثر این کودکان سرپرست دارند.

آمار کودکان خیابانی آذربایجان شرقی را به صفر می‌رسانیم

به گفته مدیرکل بهزیستی آذربایجان شرقی، در سال ۹۳ شش هزار کودک خیابانی در سطح کشور توسط سازمان بهزیستی ساماندهی شده و سهم آذربایجان شرقی ۲۲ نفر بوده که ساماندهی یا ترخیص شده‌اند و خوشبختانه تعداد کودکان خیابانی در استان کم است و تلاش مسئولان نیز بر کاهش مستمر این آمار است تا درنهایت به صفر برسد.

ارشد زاده بابیان اینکه طبق ارزیابی‌های صورت گرفته ۱۵ درصد کودکان خیابانی فاقد سرپرست و ۸۵ درصد دارای خانواده هستند، افزود: جا ماندن از تحصیل و آلودگی به بزه‌ها کودکان خیابانی را تهدید می‌کند و طبق رایزنی‌های صورت گرفته تصمیم داریم مرکز ساماندهی این کودکان را که در محل اورژانس اجتماعی دایر است و به‌صورت سرپایی و روزانه فعالیت می‌کند، علاوه بر انجام کارهای مددکاری و مشاوره با کودک، برای خانواده پذیری کودکان و بازگشت آنها به آغوش خانواده نیز تلاش کند.

وی همچنین خاطرنشان شد: در ماه‌های گذشته شورای ساماندهی کودکان خیابانی آذربایجان شرقی در زیرمجموعه کارگروه اجتماعی تشکیل شد که بهزیستی به‌عنوان دبیر این کارگروه به شمار می‌رود و ۱۱ دستگاه مرتبط با موضوع کودکان خیابانی نیز اعضای آن هستند.

مدیرکل بهزیستی آذربایجان شرقی تصریح کرد: تعیین مکان ساماندهی کودکان به عهده شهرداری‌ها و تجهیز مکان به عهده بهزیستی است اما با همکاری سایر دستگاه‌ها به‌ویژه همکاری‌های نیروی انتظامی و دستگاه قضایی برای تعیین و تکلیف وضعیت کودکان خیابانی بزهکار نیاز است و در این خصوص همکاری وزارت دادگستری در صدور مجوز و احکام قضایی لازم برای تسهیل روند ساماندهی کودکان خیابانی ضروری است.

نقش پررنگ مردم تبریز در کاهش آمار کودکان خیابانی

عضو انجمن جامعه شناسان ایران نیز با اشاره به علت‌های به وجود آمدن پدیده کودکان خیابانی در جامعه اظهار داشت: اگر حقوق کودکان به‌درستی بررسی شود، درمی‌یابیم که اجازه تبدیل‌شدن آنان به کودکان خیابانی داده نشده است، اما ما شاهد به وجود آمدن پدیده کودکان خیابانی در جامعه هستیم که این پدیده در جامعه ما به معنای گدا و تکدی گری است و در جامعه کودکانی را مشاهده می‌کنیم که کالاها و محصولاتی که در دست دارند را به‌اجبار و با التماس می‌خواهند به مردم به‌خصوص به بانوان بفروشند و از بابت فروش آنها پولی دریافت کنند.

روح‌الله ساعی بابیان اینکه پدیده کودکان خیابانی به‌صورت هدایت‌شده و بیشتر به‌صورت تیمی و باندی است، افزود: خوشبختانه در استان آذربایجان شرقی و در شهر تبریز تعداد کودکان خیابانی کم است چراکه جمع‌آوری کودکان خیابانی از چند سال گذشته توسط نیروی انتظامی آغازشده است.

وی تصریح کرد: به‌عنوان یک جامعه‌شناس تبریز را شهری بدون کودکان خیابانی نمی‌دانم، چرا که وجود هر مسئله اجتماعی در جامعه و با درصدی طبیعی است اما در تبریز میزان کودکان خیابانی کم است و این امر به فرهنگ بالای مردم تبریز برمی گردد و نقش برخی از تشکل‌های مردم‌نهاد در این زمینه کم نیست.

عضو انجمن جامعه شناسان ایران در ادامه خاطرنشان شد: هرچند که اداره کل امور اجتماعی استانداری و بهزیستی اقدامات لازم در این خصوص را انجام داده‌اند، اما در این میان نقش مردم تبریز خیلی بالاست و آنها به کودکان خیابانی نگاه ترحمی ندارند و اکثر آنها با شناخت پیش می‌روند و با جمع‌آوری کمک‌های مردمی مشکل نیازمندان واقعی را حل می‌کنند.

وی افزود: خوشبختانه حمایت دسته‌جمعی در شهر تبریز فرهنگ‌سازی شده است، اما این فرهنگ‌سازی در شهرهای دیگر کشور هنوز آن چنان‌که بایدوشاید صورت نگرفته است و تبریز در این زمینه پیشرو است زیرا مردم تبریز به مؤسسات خیریه اعتماد دارند و کمک‌های خود را از طریق این کانال‌ها به‌دست نیازمندان می‌رسانند.

ساعی حرکت تبریز به‌سوی کلان‌شهر شدن را عامل اصلی گسترش فضای شهری و به وجود آمدن پدیده‌های مختلف اجتماعی به‌خصوص کودکان خیابانی دانست و گفت: تبریز به‌عنوان کلان‌شهری مطرح است که نزدیک به دو میلیون نفر را در خود جای‌داده است و فعالیت‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در این شهر اتفاق می‌افتد و شهری مهاجرپذیر است و به همین دلایل دارای سکونتگاه‌های غیررسمی است و پدیده‌هایی چون حاشیه‌نشینی در مناطق اطراف عون بن علی و برخی از محله‌های دیگر شهر به وجود آمده‌اند و این شرایط بستر را برای ظهور مقوله کودکان خیابانی فراهم کرده است.

عضو انجمن جامعه شناسان ایران در بخش پایانی سخنان خود تأکید کرد: وجود پدیده‌های اجتماعی مختلف ازجمله کودکان اجتماعی در دنیای امروزی امری طبیعی است، اما اگر در سریع‌ترین زمان ممکن کنترل و مدیریت نشود به بحران تبدیل خواهد شد.

همان‌گونه که گفته شد، با توجه به شرایط اجتماعی کنونی و توسعه شهرها، بروز و ظهور پدیده‌هایی چون حاشیه‌نشینی و کودکان کار امری طبیعی به نظر می‌رسد اما این موضوع دال بر بی‌توجهی و سهل‌انگاری در خصوص جلوگیری از بسط و گسترش چنین پدیده‌هایی نخواهد بود زیرا کمترین غفلت در این زمینه می‌تواند بستر را برای سودجویی منفعت‌طلبان و قربانی شدن کودکان و خانواده‌های نیازمند بیشتری فراهم کند و پیشگیری از بروز چنین وضعیتی نیازمند تلاش جدی نهادها و دستگاه‌های زی ربط و البته همراهی و همکاری مستمر مردم و خیران است.

گزارش: مهر