در شرح واليان و استانداران پيشين آذربايجان و با مطالعه و كاووش درباره چگونگى انتصاب و اقتضاى دوران ماموريت واليان و استانداران مى توان ويژگي‌هاى آنها را بنا به مقتضاى زمانى در شش فصل و مقطع تاريخى از اوان سلسله قاجار تا حال حاضر مورد مطالعه قرار دهيم.

1- از سال 1228 تا سال 1285 هجری شمسی

از سال 1324 ه . ق برابر 1228 ه . ش تاريخ جلوس ‍ ناصرالدين شاه به تخت سلطنت تا سال 1285 هجرى شمسى آغاز صدور فرمان مشروطيت به دست مظفرالدين شاه قاجار در اين دوران تبريز وليعهد نشين بود. استاندارى و يا شخصيتى به نام استاندار در ميان نبود بلكه وليعهد از افرادى از اولاد يا بستگان و احفاد سلاطين قاجار را بعنوان فرمانروا، بيگلر بيكى يا پيشكار بر مى گزيد. بطور كلى در زمان ناصرالدين شاه تبريز وليعهد نشين بود كه وليعهدها سمت حاكم تبريز را نيز داشتند. اسامي اين حاكمان عبارتند از:

       - نائب السطنه عباس ميرزا
       - فريدون ميرزا
       - قهرمان ميرزا
       - بهمن ميرزا
       - حشمت الدوله حمزه ميرزا
       - نصرت الدوله
       - ناصرالدين ميرزا
       - ركن الدوله
       - مظفرالدين ميرزا
       - موالدوله
       - عزير خان
       - ميرزا احمد منش باشى
       - عين الدوله

2- از سال 1285 تا سال 1299 هجری شمسی

از آغاز صدور فرمان مشروطيت (1285 ه‍ ش ) تا كودتاى سوم اسفند 1299 شمسى پس از كودتاى محمدعلى ميرزا شاه قاجار و دوره استبداد صغير قيام مسلحانه مردم تبريز به رهبرى مركز غيبى و فرماندهى سردارانى چون ستارخان به پيروزى نزديك مى شد دولت استعمارى انگليس از ترس تعميق انقلاب و گسترش آن به ساير مناطق روسيه تزارى را تحريك نمود كه قواى خود را وارد آذربايجان كند در اين دوران كه در آذربايجان مثل سپهسالار، عين الدوله ، فخرالسلطنه ، تنكابنى و شجاع الدوله ها از طريق دولت روس گماشته مى شدند عملا حافظ منافع شرق و غرب و اعضا يا طرفداران سازمان فراماسونرى بودند.

والیان و پیشکاران آذربایجان در این دوره عبارتند از:

 1 - فتحعلى خان صاحبديوان 1288 ه . ق 1246 ه . ش
 2- ميرزا قهرمان امير لشگر
 3- ميرزا محمدحسين خان سپهسالار اعظم 1296 ه . ق 1254 ه‍ ش
 4- علاالدوله محمدرحيم خان اميرنظام 1298 ه . ق 1256 ه‍ ش
 5- علاالدوله حسنعلى خان كروسى سالار لشكر1299 ه‍ ش ‍ 1270 ه‍ ش
 6- ميرزا عبدالرحيم قائم مقام تا سال 1312
 7- شاهزاده عبدالمجيد ميرزا عين الدوله تا كشته شدن ناصرالدين شاه
 8- ميرزا حسين خان اديب السلطنه سميعى 1312 ه‍ ش
 9- امين الدوله 1313 ه‍ ش 1271 ه‍ ش
10- نظام السلطنه 1319 ه . ق 1277 ه‍ ش
11- محمدباقر خان سرداركلى تا سال 1323 ه . ق 1281 ه‍ ش
12- نظام الملك تا اوايل انقلاب تبريز  

3- از سال 1299 تا سال 1320 هجری شمسی

از آغاز حكومت كودتاگران سوم اسفند تا سقوط رضا شاه شهريور 1320 شمسى : واليان و استانداران اين دوران اكثرا افرادى منفور همچون مستوفى و يا افراد تحميل شده از طرف وزارت جنگ بودند و استانداران عملا با توجه به مفتضيات حاكم عارى از قدرت و كفايت بودند.

4- از سال 1320 تا سال 1325 هجری شمسی

از سال 1320 تا 21 آذر 1325 آذربايجان عملا در اشغال روسها قرار گرفته و پيوسته دستخوش سياستها و دست اندازيهاى حزب توده و فدائيان و دموكراتها بود در اين فاصله آذربايجان مدتها بى سرپرست ماند.

5- از سال 1325 تا سال 1357 هجری شمسی

استانداران دوره سلطنت محمدرضا پهلوى اكثرا ماسونيك يا وابسته كابينه هاى طرفداران انگليس و آمريكا و مجرى سياست عمومى دولت‌هاى وقت در استان بودند. در این دوره افراد ذیل به عنوان استاندار در منطقه آذربایجان منصوب شدند: رجبعلی منصور، منوچهر اقبال، محمد شاه‌بختی، عباسقلی گلشائیان، ابراهیم زند، محسن رئیسی، موسی مهام، علی دهقان، محمدعلی صفاری، تقی سرلک، عزت‌الله ضرغام، اسکندر آزموده و جعفر شفقت.

6- دوران نظام جمهوری اسلامی ایران

در عصر انقلاب اسلامي استانداران انقلابي و تلاشگر و ميهن پرست و متدين و پيروان حضرت امام و ولايت فقيه قدم به عرصه نهادند و شمع فروخته ايران را در هر خطه برافروختند. استانداران آذربایجان شرقی در این دوره عبارتند از:

رحمت الله مقدم مراغه ای
نورالدین وحیدی غروی
محمد علینژاد سارخانی
حسین طاهری
حسین عابدینی
اکبر پرهیزکار
علی عبدالعلیزاده
یحیی محمدزاده
محمدعلی سبحان‌الهی
محمدکاظم معمارزاده
احمد عليرضابيگی
اسماعیل جبارزاده
مجید خدابخش
محمدرضا پورمحمدی